Anna Rasińska (KAI): Wspólnota Trudnych Małżeństw „Sychar” to katolicka wspólnota wspierająca sakramentalne małżeństwa przeżywające kryzys, działająca od 2003 roku. Jak wygląda jej działalność w praktyce? Kto do niej należy?

Ks. Paweł Dubowik, krajowy duszpasterz wspólnoty „Sychar”: „Sychar” tworzą sakramentalni małżonkowie doświadczający różnych etapów kryzysu. Na spotkania przychodzą pary, które wciąż są razem i wspólnie podejmują wysiłek zrozumienia, czym jest miłość małżeńska i jak nią żyć mimo trudności. Drugą grupę stanowią małżonkowie, którzy choć mieszkają pod jednym dachem, żyją obok siebie. Między nimi narastają mury i dystans, a jedna ze stron, dostrzegając problem, szuka na spotkaniach wsparcia i podpowiedzi. Druga strona bywa w tym czasie niezainteresowana lub nawet nastawiona niechętnie. Trzecia grupa to osoby, które z ludzkiego punktu widzenia znajdują się w najtrudniejszej sytuacji, są po rozwodzie cywilnym. Choć otoczenie uznaje wówczas małżeństwo za zakończone, ludzie wierzący mają świadomość, że ważnie zawartego sakramentu małżeństwa nie może rozwiązać żadna ludzka władza.

Na czym zatem polega miłość małżeńska?

Miłość małżeńska to nie tylko uczucie, ale przede wszystkim postawa wobec drugiego człowieka. Decyzja, że chcę jego dobra i szczęścia. Nawet gdy małżonkowie się pogubią, oddalą od siebie czy dojdzie do rozwodu cywilnego, w oczach Boga pozostają małżeństwem, choć żyjącym w pewnej formie separacji. Dlatego osoby te najczęściej przychodzą na spotkania samotnie, szukając siły, by wytrwać w wierności Bogu, złożonej przysiędze i współmałżonkowi, a także sobie samym.

Wspólnocie „Sychar” towarzyszy krótkie zdanie określające jej charyzmat: każde sakramentalne małżeństwo jest do uratowania - niezależnie od tego, na jakim etapie kryzysu się znajduje.

Podziel się cytatem

Których małżeństw jest we wspólnocie najwięcej? Tych przeżywających trudności, czy osób po rozwodzie, które czekają na zmianę decyzji współmałżonka?

Jeśli spojrzeć na liczby, najwięcej jest osób z drugiej i trzeciej grupy, czyli małżonków przychodzących samotnie, żyjących w kryzysie lub już po rozwodzie cywilnym. Par, które przychodzą razem, jest mniej, choć w ostatnim czasie zauważam, że ich liczba powoli rośnie - zależy to od miejsca i okoliczności. Oczywiście praca w parze wydaje się łatwiejsza, ale także osoby przychodzące pojedynczo mogą podejmować realny wysiłek i trud. Jednym z głównych celów wspólnoty jest praca nad sobą, która może prowadzić do uzdrowienia małżeństwa.

W dzisiejszych czasach perspektywa małżeństwa bardzo się zmienia. Z jakimi problemami zmagają się małżonkowie? Czy te trudności ewoluują?

Podkreślę, że mówię wyłącznie z własnych obserwacji i doświadczenia. Moje wnioski nie muszą pokrywać się z opiniami badaczy czy specjalistów. W moim odczuciu jednym z najczęstszych źródeł kryzysów jest kryzys wartości, a przede wszystkim osłabienie relacji z Panem Bogiem. Gdy człowiek nie ma uporządkowanej hierarchii wartości i jasnych punktów odniesienia, trudniej mu radzić sobie z problemami, które pojawiają się w małżeństwie. Widzę to u wielu osób, które mówią o swoim oddaleniu od Boga i zapominają, że w sakramencie małżeństwa obecny jest Pan Bóg, z którym także trzeba budować relację, a nie opierać się jedynie na więzi międzyludzkiej. To w mojej pracy duszpasterskiej wydaje się najważniejszym czynnikiem.

Oczywiście istnieją również inne trudności, o których wiele się mówi.

Jakieś na przykłady?

Na pewno ogromną rolę odgrywa tempo życia. Małżonkowie mają coraz mniej czasu na wspólną obecność, rozmowę i budowanie więzi. Komunikują się często jedynie krótkimi wiadomościami, a brak czasu na spokojne spotkanie i omówienie ważnych spraw sprawia, że powoli stają się sobie obcy. Jeśli nie ma przestrzeni na rozmowę, łatwo o narastanie nieporozumień i dystansu.

Do tego dochodzą problemy, które często pojawiają się w statystykach rozwodowych, jak niezgodność charakterów, kwestie finansowe czy brak umiejętności przepracowania różnic, które naturalnie pojawiają się w każdym małżeństwie. Potrzebny jest czas i gotowość do pracy nad sobą, by z takich różnic wyciągać wnioski.

Wciąż obecne są także różnego rodzaju uzależnienia. Kiedyś dominował problem alkoholu, dziś dochodzą uzależnienia od narkotyków, internetu czy mediów. Czasem widać parę siedzącą razem przy stoliku, ale każde z nich żyje w swoim świecie i pisze wiadomości w telefonie. To również osłabia relację.

Kolejnym trudnym obszarem jest brak wspólnego czasu z powodu pracy - delegacji, zmianowych grafików, długich dojazdów. Małżonkowie opowiadają, że mijają się w drzwiach, wymieniając się opieką nad dziećmi, przez co praktycznie nie mają okazji być ze sobą. Z takich sytuacji wyrastają później konsekwencje: zdrady, spory o wychowanie dzieci i wiele innych problemów, które dotykają współczesne małżeństwa.

Czy zgodziłby się Ksiądz z tezą, że jednym z powodów kryzysów małżeńskich jest brak odpowiedniego przygotowania do sakramentu małżeństwa? Że pary nie przepracowują pewnych spraw na etapie narzeczeństwa i nie wchodzą w związek z jasno ustalonymi wartościami i celami?

Oczywiście można tak powiedzieć. Zawsze uśmiecham się, kiedy mówimy o kursie przedmałżeńskim mającym przygotować do małżeństwa w ciągu trzech czy czterech spotkań. To zdecydowanie za mało. Dlatego mówi się o przygotowaniu bliższym i dalszym, a przede wszystkim o tym, które powinno dokonywać się w rodzinach pierwotnych.

Tyle że dziś te rodziny same często są w kryzysie…

Właśnie. Trudno oczekiwać, by przygotowanie w rodzinach było dobre, skoro same zmagają się z wieloma trudnościami. Dlatego dłuższe, pogłębione formy przygotowania dla narzeczonych są dziś tak potrzebne. Takie, które pozwalają wspólnie przepracować ważne kwestie. Dużo zależy jednak od podejścia samych narzeczonych. Ci bardziej świadomi wiedzą, że trudności zawsze się pojawią, bo jesteśmy różni, ale chcą nauczyć się radzenia sobie z nimi. Inni mają wrażenie, że „wszystko będzie dobrze” i szkoda czasu na warsztaty czy refleksję. Czasem pojawia się myślenie: „przybijmy pieczątkę i jakoś to będzie”. A potem okazuje się, że to „jakoś” bywa bardzo trudne.

Co radziłby Ksiądz narzeczonym?

Warto, by świadomie przygotowali się do sakramentu małżeństwa, sprawdzili, czego nauczyli się w rodzinie, i wspólnie, najlepiej na warsztatach lub spotkaniach - omówili najważniejsze kwestie. Często powtarzam narzeczonym, że lepiej pewne sprawy ustalić przed ślubem niż po ślubie. To jest moment podejmowania decyzji o tym, jakimi wartościami będą się kierować. Dziś, zawierając jakąkolwiek umowę, uważnie czytamy jej szczegóły. Tym bardziej potrzebna jest świadomość, w jaką „umowę” wchodzi się w małżeństwie. A tego nie da się zrobić w kilku krótkich spotkaniach. Dlatego zachęcam do korzystania z pogłębionych form przygotowania, nie tylko obowiązkowych kursów, ale także warsztatów, które naprawdę mogą pomóc.

A co poradziłby Ksiądz małżonkom, którzy już rozpoczęli wspólne życie?

Przede wszystkim, by nie traktowali ślubu jak ostatecznego etapu. Małżeństwo nie jest pieczątką, lecz początkiem drogi z Panem Bogiem, który jest obecny w ich związku. Warto korzystać z rekolekcji, warsztatów i spotkań dla małżonków, bo prowadzenie młodych par po ślubie jest równie ważne, jak ich przygotowanie. Trzeba mieć świadomość, że życie małżeńskie wymaga ciągłej pracy, wysiłku, rozwoju oraz nieustannej otwartości na współpracę z Łaską Bożą.

Co robić, gdy w małżeństwie pojawia się przemoc? Czy Ksiądz słyszy takie historie i jak wówczas reagować?

Niestety, przemoc również jest jedną z przyczyn kryzysów małżeńskich. To zjawisko, które niszczy relację i uderza w godność człowieka. Nie ma „lżejszych” i „cięższych” form przemocy - każda jest złem, któremu trzeba stawiać jasne granice. Nie wolno się na nią godzić. Trzeba wykorzystywać wszelkie dostępne środki, także prawne i psychologiczne. W skrajnych sytuacjach, jeśli inne metody nie przynoszą efektu, konieczna może być separacja, by zapewnić ochronę sobie i dzieciom. Osoba krzywdzona może i powinna szukać wsparcia w odpowiednich instytucjach: policji, prokuraturze, ośrodkach pomocy społecznej czy organizacjach pomocowych, również korzystając z procedury „Niebieskiej Karty”.

Chociażby ostatnio, w kontekście filmu „Dom Dobry” Wojciecha Smarzowskiego, pojawiają się głosy, że to Kościół, nakazuje trwać w małżeństwie mimo przemocy. Jak Ksiądz to ocenia?

Kościół nie nakazuje trwania w relacji, która krzywdzi. W przeszłości wynikało to raczej z pewnych mentalnych schematów, ale dziś Kościół jasno mówi: jeśli w domu dzieje się przemoc, trzeba się przed nią chronić, nawet jeśli oznacza to separację. Małżonkowie pozostają małżeństwem w sensie sakramentalnym, ale nie muszą żyć razem, jeśli relacja jest chora. Celem jest zawsze ochrona dobra osoby i dzieci, przy jednoczesnym unikaniu skrajności - ani lekceważenia małżeństwa, ani tolerowania przemocy. Trzeba stosować środki adekwatne do sytuacji, tak aby zapewnić bezpieczeństwo i przerwać krzywdę.

Po doświadczeniu przemocy trudno w ogóle mówić o przebaczeniu czy powrocie do małżeństwa. Zna Ksiądz takie przypadki?

Znam takie przypadki. Po ludzku jest to rzeczywiście bardzo trudne. Kościół nigdy nie oczekuje powrotu do chorej relacji. Jeśli sprawca przemocy przeżyje realną przemianę i nawrócenie, a osoba skrzywdzona dojdzie do uzdrowienia swojej traumy, możliwe jest jednak pojednanie. Na pewno nie wolno jednak stawiać znaku równości między przebaczeniem a powrotem do sytuacji, która była raniąca. Z perspektywy wiary istnieją przebaczenie i pojednanie, ale warunkiem jest pełna przemiana i odejście od zachowań krzywdzących. Powrót może nastąpić tylko do relacji uzdrowionej, nigdy do tej, która wyrządzała krzywdę.

Jak Ksiądz podsumowałby rolę duszpasterza trudnych małżeństw? Czy taka posługa, we wspólnocie o tak wymagającym charakterze, jest trudna, może nawet jest pewnym krzyżem?

Nie chciałbym mówić o „krzyżu” w sensie cierpienia, bo dla jednych krzyż jest ciężarem, a dla innych drogą zbawienia. Wolę patrzeć na to inaczej. Rola duszpasterza to przede wszystkim towarzyszenie. W Kościele bardzo podkreśla się dziś znaczenie towarzyszenia i ja również zachęcam do takiego podejścia: chodzi o bycie z drugim człowiekiem, poświęcenie mu czasu, rozmowę, wsparcie duchowe.

Oczywiście, kapłan może wskazać pewne rzeczy od strony wiary i teologii, ale widzę, że w naszych spotkaniach ogromną rolę odgrywa też sama wspólnota. Małżonkowie dzielą się doświadczeniem, wspierają się nawzajem, pokazują, jak radzą sobie z kryzysami. To są często grupy, które niejako same się formują. Kapłan jest obok. Towarzyszy, wyjaśnia, czuwa, by całość była zgodna z nauczaniem Kościoła.

Drugą częścią tej posługi jest współpraca ze specjalistami: psychologami, terapeutami, osobami zajmującymi się komunikacją. Ale przede wszystkim to świeccy troszczą się o swoje małżeństwa i wspólnotę. Ja nazywam to działaniem oddolnym: to oni tworzą to środowisko wsparcia, a kapłan ma im towarzyszyć, pomagać i niczego nie zepsuć swoją nadmierną ingerencją.

Do tego dochodzi oczywiście to, co wynika z kapłańskiego powołania: głoszenie Słowa Bożego, sprawowanie sakramentów, prowadzenie duchowe - indywidualne i wspólnotowe. To jest właściwa rola duszpasterza w tej posłudze.