W gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu została otwarta 16 kwietnia wystawa pt. „Zjednoczeni w rozproszeniu. Jezuici w ciągu wieków”. Na ekspozycję składa się prezentacja świętych jezuitów i ich dzieł, historii Zakonu Jezuitów, reguły i konstytucje oraz prezentacja specyfiki duchowości ignacjańskiej. Przedstawione są fakty z dziejów Zakonu związane z miejscami urodzenia wybitnych świętych jezuitów. Zaakcentowano także początki istnienia jezuitów w Polsce (Braniewo, Wilno), a następnie jezuitów w Toruniu, oraz Wspólnoty Życia Chrześcijańskiego jako organizacji świeckiej odwołującej się do tradycji wspólnot zakładanych przez pierwszych jezuitów, eksponowane były także stare druki tylko w dniu otwarcia wystawy.
Idea zorganizowania takiej ekspozycji w Bibliotece Uniwersyteckiej UMK zrodziła się jesienią 2006 r. w czasie obchodów Roku Jubileuszowego związanego z postaciami - św. Ignacego Loyoli (1491-1556) - założyciela Zakonu i mistrza duchowości - 450. rocznica śmierci; św. Franciszka Ksawerego (1506-1552), misjonarza Dalekiego Wschodu - 500. rocznica urodzin i bł. Piotra Fabera (1506-1546), apostoła pojednania wśród chrześcijan, także 500. rocznica urodzin. Zebrany materiał wystawowy pochodzi z Archiwum Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego w Warszawie, Archiwum Państwowego w Toruniu, Archiwum UMK, Biblioteki Domu Zakonnego Ojców Jezuitów w Toruniu a także z zasobów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu oraz ze zbiorów prywatnych.
Otwierając wystawę o. superior Wiesław Kulisz powitał przybyłych. Przedstawił sylwetkę trzech jezuitów związanych z Rokiem Jubileuszowym 2006, którzy najwyraźniej uosabiali charyzmat Zakonu. O. Superior podziękował wszystkim, którzy mieli udział w organizowaniu wystawy i zaprosił do wysłuchania wykładu Rektora WSFP Ignatianum w Krakowie o. prof. Ludwika Grzebienia SJ pt. „Dzieje jezuitów toruńskich 1596-2006”. O. L. Grzebień omówił historię działalności duszpasterskiej jezuitów w Toruniu od 1596 r. Z dokumentów historycznych wynika, że już w 1591 r. ksieni Mortęska wykupiła dla jezuitów kamienicę w Toruniu, a następnie bp Piotr Kostka wystawił dokument erekcyjny dla kolegium toruńskiego. Na pierwszą fundację składały się: dom proboszczowski, szkoła parafialna, dom przy kościele Panny Maryi oraz wsie Kowroż i Ostaszewko. Było to średnio zamożne kolegium jezuickie w Polsce. Bp Piotr Tylicki osadził jezuitów w kościele św. Jana i zawiadomił magistrat toruński o tym listem z dnia 10 listopada 1596 r., z jednoczesną prośbą o opiekę ze strony magistratu i wezwaniem, aby ich kazań słuchało całe miasto. W 1596 r o. Piotr Fabrucy rozpoczął formalnie działalność jezuitów w tym domu misyjnym w Toruniu. Ze względu na większość protestancką miasta, jezuici postawili szczególny nacisk na świadomy kult Eucharystii. Powołano ponownie do życia Bractwo Bożego Ciała. Od 1612 r. urządzano corocznie nabożeństwa 40-godzinne. Szczególnym kultem cieszył się założyciel Zakonu św. Ignacy, a także św. Stanisław Kostka, a w późniejszym czasie św. Franciszek Ksawery. Za ich wstawiennictwem doznawano liczne łaski. W następnych latach ożywiono kult bł. Doroty z Mątowów i Jutty - patronów Prus. Kongregacja Mariańska Mieszczan i Bractwo Męki Pańskiej oraz w następnych latach Bractwo Opatrzności Bożej wspierały działalność duszpasterską, społeczną i charytatywną w środowisku. Poświęcenie się jezuitów w czasie zarazy w 1626 r. i zgon zmarłego w posłudze zarażonego w czasie epidemii, niemieckiego jezuity Jana Molitora prowadziło powoli do zmiany nastawienia do zakonu wielu protestanckich mieszczan. Gdy w 1605 r. jezuici założyli katolickie szkoły, napotkali na znaczną niechęć ze strony środowiska. Dopiero wydana w 1611 r. deklaracja konstytucji „De restitutione Patrum Soc. Jesu” zagwarantowała bezpieczną pracę duszpasterską i szkolną. Wojny szwedzkie spowodowały znaczne zniszczenia także i w działalności zakonu. 1731 r. do momentu kasaty Zakonu szkoły toruńskie były szkołami akademickimi, w których nauczało już 10 profesorów. Ważnym wsparciem szkoły jezuickiej były uczniowskie Sodalicje Mariańskie, zaprawiające nie tylko do własnej pobożności, ale prowadzące też działalność społeczno-apostolską. Przy szkołach istniała też bursa muzyków i Konwikt Kuczborskiego. Występy teatralne były jedną z form działalności publicznej szkół jezuickich. Trzeba zaznaczyć, że już w roku przybycia jezuitów do Torunia powstała też biblioteka, na którą składały się dzieła jezuitów i legatów benedyktynek chełmińskich. Działalność Zakonu trwała do momentu kasaty w 1773 r.
Po dwustu prawie latach jezuici powrócili do Torunia w 1945 r. i utworzyli swoją rezydencję przy kościele poprotestanckim Świętego Ducha. Kościół jezuicki został też kościołem akademickim z momentem powstania Uniwersytetu M. Kopernika w 1945 r. Powołano wówczas Instytut Kultury Religijnej, prowadzono Apostolstwo Modlitwy i Sodalicję Mariańską. Chociaż dzieje jezuitów toruńskich nie posiadają dotychczas własnej monografii, jednak istnieje wiele opracowań szczegółowych. Działalność duszpasterską Zakonu Jezuitów w Toruniu w latach powojennych, podejmowane nowe inicjatywy opisuje wiele publikacji pracowników UMK i następuje dalsze ich pogłębianie i uzupełnianie.
Pomysł wystawy zrodził się w toruńskiej Wspólnocie Życia Chrześcijańskiego. Nad realizacją projektu pracowali: Elżbieta Wierszyło, Karolina Famulska, Anna Domańska, Magdalena Bączkowska, o. Krzysztof Dorosz SJ oraz zespół WŻCh. Życzliwą opiękę sprawował dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej dr Mirosław A. Supruniuk i o. Wiesław Kulisz SJ. Wystawa w Bibliotece Uniwersyteckie będzie czynna do 15 czerwca br. w godzinach otwarcia Biblioteki.