W kościołach odprawiane są dziś nabożeństwa w intencji dusz, które odbywają pokutę w czyśćcu. W Polsce silnie zakorzenioną tradycją towarzyszącą Zaduszkom są wypominki - odczytywanie imion i nazwisk zmarłych, które krewni zapisali wcześniej na karteczkach i oddali kapłanowi, i wspólna modlitwa w ich intencji. Wierni wezmą dziś także udział w procesjach na cmentarzach i zapalą znicze na grobach, upamiętniając w ten sposób pamięć zmarłych.
- W szkole podstawowej, chyba w piątej klasie, nasza wychowawczyni poprosiła, abyśmy 2 listopada przynieśli do szkoły po jednym zniczu. W czasie lekcji zabrała nas na cmentarz. Opowiedziała nam o grobach, których nikt nie odwiedza. O tych opuszczonych mogiłach, które ukrywają się wśród pięknie udekorowanych i bogatych od zniczy. O ludziach, którym nikt nie zapalił światła, za których nikt się nie modlił, o których wszyscy zapomnieli lub nie żył nikt z bliskich - opowiada Monika Brzozowska z Wałbrzycha. - Pamiętam, jak bardzo trafiły mi do serca jej słowa. I jak bardzo spodobał mi się jej pomysł - mieliśmy rozejść się po cmentarzu i szukać takich grobów. A wtedy pomodlić się za zmarłą/zmarłego i położyć zapalony, przyniesiony znicz na jej/jego grobie. Co roku sytuacja się powtarzała, aż do ósmej klasy. W liceum, ponieważ część klasy składała się z uczniów klasy z mojej podstawówki, kontynuowaliśmy ten zwyczaj aż do matury. Na studiach sama albo z kimś ze znajomych odwiedzałam puste groby, nawet, gdy byłam w innym mieście. Wiem, że wielu moich znajomych nadal tak robi.
Polski obyczaj nakazuje zapalić światło także na grobach zapomnianych, których nie odwiedza już nikt bliski, na bezimiennych, polnych i leśnych mogiłach żołnierskich, w żołnierskich i powstańczych kwaterach cmentarnych, na miejscach straceń, w obozach zagłady, a więc w miejscach pamięci narodowej, a także na grobach ludzi szczególnie zasłużonych dla Polski. Przy ich grobach warty honorowe zaciągają żołnierze, drużyny harcerskie, delegacje różnych stowarzyszeń.
Tak jest na przykład w Wałbrzychu, gdzie harcerze z miejscowego hufca przed 1 listopada porządkują cmentarze. Tak jest też np. w Głuszycy, gdzie miejscowi uczniowie od lat opiekują się cmentarzem w Kolcach. Podczas II wojny światowej naziści utworzyli w tej miejscowości i okolicy obozy pracy filie Gross-Rosen. Na zboczach góry Światowid znajduje się Cmentarz Ofiar Faszyzmu, gdzie w 25 zbiorowych mogiłach pochowano 2000 jeńców, którzy byli zatrudnieni w czasie wojny przy budowie systemu podziemnych sztolni pod kryptonimem „Riese” w pobliskiej Osówce oraz przy budowie dróg, linii kolejowych, a także w kamieniołomach. W centralnym punkcie cmentarza znajduje się obelisk z tablicą, na której umieszczono napis: „Ludzie ludziom zgotowali ten los - ofiarom faszyzmu mieszkańcy Głuszycy, 1 września 1978”. Słowa te, wykute są również w języku hebrajskim, ponieważ na cmentarzu spoczywają także szczątki Żydów. Także i w tym roku harcerze zapalą 1 listopada świeczki na opuszczonych grobach. Akcją „Światełko dla nieobecnych” chcą zwrócić naszą uwagę na opuszczone groby.
- Chcemy, by na wszystkich takich grobach pojawiło się we Wszystkich Świętych światełko pamięci. Harcerze kupili znicze za własne pieniądze i będą je stawiać na zaniedbanych, nieodwiedzanych mogiłach. Każdy znicz będzie miał naklejoną harcerską lilijkę. Chcemy dać w ten sposób przykład innym odwiedzającym groby - mówi przewodnik harcerski Krzysztof Krzyk.
Harcerze mają nadzieję, że skłonią do refleksji innych, którzy też postawią znicze na opuszczonych grobach.
- Co roku sprawdzam, czy w moim rodzinnym miasteczku sprawiedliwie dzieli się pamięć nieznanym żołnierzom, tym dzieciakom, którym nie pozwolono dorosnąć. I na szczęście wciąż ktoś o nich pamięta, i to zarówno o tych polskich, jak i rosyjskich. Bo w śmierci nie powinno być polityki. Z dumą zapalam znicze, jedne z wielu - zaznacza Michał Mackiewicz ze Świdnicy.
Warto pamiętać także o tym, że od pierwszego do ósmego listopada możemy zyskiwać odpusty, które są w tradycji Kościoła jednym ze sposobów modlitwy za zmarłych. Aby uzyskać odpust zupełny, który możemy ofiarować za naszych zmarłych, trzeba między południem uroczystości Wszystkich Świętych a końcem Dnia Zadusznego nawiedzić kościół i odmówić „Ojcze nasz” oraz „Wierzę w Boga”. Ponadto konieczne są tzw. zwykłe warunki odpustu, czyli: stan łaski uświęcającej (dodajmy, że spowiedź nie musi mieć miejsca w tym samym dniu, w którym zyskujemy odpust, chodzi tylko o to, by być w stanie łaski uświęcającej); przyjęcie Komunii św.; modlitwa w intencjach Papieża.
- Podkreślmy, że nie chodzi tutaj o modlitwę za osobę Papieża, ale w intencji, jaką on wyznacza - nie trzeba jej znać, wystarczy mieć intencję modlitwy w łączności z Papieżem. Na przykład „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Mario” - zaznacza ks. Tomasz Zając, proboszcz parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Świdnicy.
Kolejny warunek to brak przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet powszedniego. Nie trzeba zastanawiać się, czy ten warunek jest spełniony, czy nie - to wie Bóg. Ważne jest nasze szczere pragnienie odwrócenia się od grzechu.
Ponadto odpust zupełny można uzyskać również w każdy kolejny dzień aż do 8 listopada, jeśli prócz wyżej wymienionych tzw. warunków zwykłych nawiedzimy cmentarz i pomodlimy się za zmarłych.
- Zachęcamy do ofiarowania odpustów za dusze w czyśćcu cierpiące. Odpust jest darowaniem przed Bogiem kary doczesnej za grzechy zgładzone już co do winy. Wtedy cały Kościół wstawia się za grzesznikiem u Ojca, prosi Go o zmniejszenie lub przekreślenie konsekwencji grzechu („kar doczesnych”) i czyni to zawsze przez pośrednictwo Jezusa Chrystusa - jedynego Zbawcy - dodaje ks. Tomasz Zając.