Jasnogórski wizerunek Matki Boskiej reprezentuje przedstawieniowy typ Hodegetrii, który we wschodnim chrześcijaństwie stał się najbardziej popularnym wyobrażeniem Matki Boskiej. Jak wiemy, przedstawienie Madonny w ściśle frontalnej kompozycji, jaką znamy z Jasnogórskiego Obrazu Matki Bożej, zostało zapożyczone z bardzo czczonego w Konstantynopolu archetypu. Wzmagający się kult Hodegetrii spowodował powstanie na rozległym obszarze i w zróżnicowanych środowiskach artystycznych licznych odmian tego typu. Jesteśmy przyzwyczajeni do kontemplacji Wizerunku Jasnogórskiego ozdobionego koronami i sukienkami. W poprzednich rozważaniach dotyczących Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej częściowo dotknęliśmy jego symboliki - symboliki samego malowidła, bez dekorujących go precjozów. Teraz zainteresujmy się dwoma ważnymi w jego ikonografii motywami: gwiazdą i stylizowanymi liliami zdobiącymi strój Maryi. Ewa Śnieżyńska-Stolot w artykule dotyczącym genezy, stylu i historii Obrazu wykazała żywe zainteresowanie liliami i przypisała im doniosłe znaczenie, traktując je jako wyłącznie heraldyczny znak andegaweński, określający osobę i fundatora Obrazu. Jednak zarówno gwiazda na chuście (maphorion), jak i lilie na szatach są przede wszystkim znakami symbolicznymi i określenie ich mariologicznej treści w Obrazie Jasnogórskim bardzo pogłębia jego kontemplację.
Ponieważ temat, który teraz podejmujemy jest bardzo bogaty w treści, będzie podzielony na dwie części: w tym odcinku przedstawimy symbolikę krzyża-gwiazdy umieszczoną na chuście (maphorionie) Matki Bożej, w następnym zaś odcinku naszego odkrywania Jasnej Góry będzie przedstawiona symbolika lilii jako elementu zdobiącego Jej szatę.
We wschodnich przedstawieniach Matki Bożej - w kompozycji Jej szat często umieszczano jako dekorację krzyż i gwiazdy. Najwcześniejszym elementem dekoracyjnym chusty (maphorionu) był krzyż. Takie przedstawienia znamy z mozaik Rawenny (VI wiek). Obecność tego symbolu, przejętego z symboliki cesarskiej, określa opisane przedstawienie jako wstępną fazę ilustracji hymnu maryjnego Akathistos. W okresie bizantyjskim trzy krzyże dekorujące maphorion stały się wspólnym elementem przedstawień Maryi w różnych kompozycjach i technikach. W późniejszym okresie zamiast trzech krzyży maphorion zdobią trzy gwiazdy. Trzy błyszczące gwiazdy, nad czołem i na ramionach, są symbolami łaski Trójcy Przenajświętszej, która - gdy w Niej zamieszkała - spowodowała, że Jeden objawił się w Niej. Tak więc gwiazdy są nie tylko symbolami Trójcy Świętej, lecz także powinny przypominać nam rolę Maryi w objawieniu Wcielonego Słowa - Jezusa Chrystusa. A zatem gwiazdy mają symbolikę trynitarną.
Powstanie znaku krzyża-gwiazdy mogło nastąpić po ogłoszeniu dogmatu Boskiego Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny na soborze efeskim w 425 r. Jakie jest zatem jego znaczenie symboliczne i mistyczne?
Wśród teologicznych artykułów maryjnych specjalną rolę pełniła przypisana osobie Maryi pełnia światła (luminositas) z racji Jej Boskiego macierzyństwa. Jej Boski Syn nazwał się Światłością (Lux mundi), a był zapowiedziany przez proroka Malachiasza jako Słońce Sprawiedliwości. Tę świetlistość osoby Maryi wyraża jeden z licznych tytułów wymieniany przez św. Hieronima jako interpretacja imienia Maryi: Illuminatrix mea, aut Smyrna Maris, vel Stella Maris. Melius est, ut dicamus sonare eam Stella Maris.
Cyryl z Aleksandrii w swych kazaniach maryjnych głoszonych z okazji soboru efeskiego, przyznającego Maryi tytuł Theotokos, nazywał Ją Gwiazdą świecącą, pochodnią niegasnącą, światłem błyszczącym. W liturgicznym hymnie Akathistos znajdują się charakterystyczne wezwania maryjne:
Zdrowaś (Haire, Ave), Gwiazdo co wprowadzasz Słońce... / Matko nie zachodzącej nigdy Gwiazdy, / Uważnie patrzmy na pochodnię, jak świeci nam w ciemnościach życia - na świętą Pannę. / Wznieciwszy bezcielesne światło ku Boskiemu poznaniu wiedzie wszystkich, / Rozjaśniając nasz umysł jego blaskiem. / Promieniu duchowego Słońca... odblasku Światłości niedostępnej, / Z Ciebie zabłysło jasne Światło.
W tych wezwaniach wyrażona jest teologiczna idea światłości (luminositas) Maryi, która jest "świetlista" w porównaniu z Synem, prawdziwym niematerialnym Światłem. Między świetlistością Maryi a Światłem, którym jest Chrystus, istnieje taka sama analogia, jak między Słońcem a Gwiazdą, i dokładnie w tym związku ideowym ówcześni hymnografowie stosowali w szerokim zakresie alegoryczną analogię Słońca i Gwiazdy, pozbawioną jednak chrystologicznych lub trynitarnych wątków treściowych.
W ostatnim rozdziale Apokalipsy znajduje się fragment, który może wyjaśnić genezę umieszczenia gwiazdy na maphorionie, a więc na czole. Ten tekst znajduje się w szczegółowym opisie Nowej Jerozolimy czasów mesjańskich. "Będzie w nim tron Boga i Baranka, a słudzy Jego będą cześć Mu oddawali. I będą oglądali Jego oblicze, a imię Jego będzie na ich czołach" (por. Ap 22,3-4). Mistyczny Baranek Jezus Chrystus oświadcza: "(...) Jam jest Odrośl i Potomstwo Dawida, Gwiazda świecąca, poranna" (tamże 22,16). "Imię Jego na czołach" jest analogią do złotego diademu arcykapłana, a więc jest to znak całkowitej konsekracji. O tym diademie dowiadujemy się z przepisów o szatach kapłańskich: "Zrobisz diadem ze szczerego złota i wyrobisz na nim, jak się rzeźbi na pieczęci: «Poświęcony Jahve». I zwiążesz go sznurem z fioletowej purpury, tak żeby był na tiarze i żeby na przedniej stronie tiary był umieszczony. I będzie na czole Aarona. A będzie na czole jego ciągle i dla zjednania mu łaski w oczach Jahve" (por. Wj. 28, 36-38). Tiara była rodzajem turbanu, na którym umieszczona była złota błyszcząca płytka lub tabliczka z wyrytym napisem: Świętość Jahve, to jest poświęcony Jahve. Ten, który ją nosił, był własnością Jahve.