Uczestniczyłem w XVI Zjeździe USOPAŁ, czyli Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich Ameryki Łacińskiej, który odbywał się w Punta del Este w Urugwaju. Przybyli, jak co roku, prezesi polskich organizacji z całej Ameryki Południowej, a także delegacje organizacji polonijnych z Kanady, USA i Europy. Obrady rozpoczęliśmy Mszą św. w katedrze w Maldonado, której przewodniczył abp Rodolfo Wirz, ordynariusz diecezji Maldonado. Tradycyjnie delegacje złożyły wieńce pod pomnikiem bohatera Urugwaju - gen. José Artigasa w Koszarach Dragonów, a także pod pomnikiem Jana Pawła II na głównym placu w Montevideo. Podczas zjazdu nuncjusz apostolski w Urugwaju abp Anselmo Guido Pecorari poświęcił tablicę okolicznościową, upamiętniającą zmarłych członków USOPAŁ. Została umieszczona w kaplicy na hacjendzie prezesa Jana Kobylańskiego.
Podczas trzydniowych obrad, a właściwie rozmów o sytuacji Polonii, o sytuacji rodzin polskich emigrantów, o możliwości pogłębienia znajomości i kultywowania kultury i tradycji polskiej wśród naszych rodaków mieszkających w innych państwach, wszyscy podkreślali, że to kultura i wiara kształtują życie i tożsamość Polaków zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Mówił także o tym w swoim wystąpieniu Jan Kobylański, prezes USOPAŁ. Przypomniał m.in. problem marginalizowania i nieuznawania przez rząd głosów Polonii związanej z USOPAŁ. Tymczasem poza granicami Polski żyje ok. 20 mln Polaków. To połowa naszego narodu. Krótko mówiąc, emigracja stała się kondycją, etosem, losem milionów Polaków. Te liczne fale emigracji - żołnierskiej, zarobkowej czy politycznej w większości nie zaparły się Polski, nie stronią od polskości. Nasi emigranci polskość zabrali ze sobą, zamierzając ją na obczyźnie rozwijać i bogacić, a także uczestniczyć aktywnie w życiu Ojczyzny.
Niestety, w latach Polski Ludowej takie współmyślenie z Ojczyzną nie było możliwe. Patriotyczną emigrację polską zwalczano i dzielono, wykluczano z życia narodu w kraju i na emigracji. Czyniły to podległe nierzadko Moskwie polskie placówki dyplomatyczne. Po odzyskaniu suwerenności w 1989 r. wydawało się, że rozpocznie się nowa era współpracy kraju i emigracji. Tylko wydawało się, ponieważ w wielu przypadkach nie zmieniła się obsada ambasad, nie wyrzucono z nich partyjnych karierowiczów, nie pozbyto się z nich agentów służb specjalnych. Także Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie zostało oczyszczone z urzędników wysługujących się dawnym układom. Z tego powodu praca polonijnych działaczy w ramach różnych organizacji czy stowarzyszeń jest do dzisiaj postrzegana w kraju z dystansem, a nawet z potępieniem, jeśli ktoś z Polonusów wzorem Edwarda Moskala czy Jana Kobylańskiego krytykuje politykę Warszawy. W takich sytuacjach „Warszawa” potrafi linczować, pomówić o najgorsze zbrodnie wojenne, wystawić na publiczne pośmiewisko. I na nic zdadzą się polskie sądy - jak to widzimy w procesie, jaki w obronie swego dobrego imienia wytoczył prezes Jan Kobylański 17 dziennikarzom i politykom. Właśnie ów sądowy proces najpełniej ukazuje zjawisko wrogości dawnych niedemokratycznych środowisk politycznych w kraju wobec wielkich i zasłużonych Polonusów. Jestem przekonany, że zniesławienie prezesa Jana Kobylańskiego jest zorganizowaną akcją polityczną środowiska spoza kraju, które żąda od Polski olbrzymich odszkodowań za mienie utracone w Polsce w wyniku II wojny światowej. Prezes Jan Kobylański wielokrotnie ostrzegał Polaków przed tym, za co został napiętnowany jako antysemita. Nic też dziwnego, że stał się dla tego środowiska bardzo niebezpieczny.
Dlatego nie zdziwiłem się, kiedy po powrocie do kraju obejrzałem program Tomasza Lisa w TVP2, w którym pięciu parlamentarzystów z PiS obecnych na zjeździe USOPAŁ zostało uznanych za antysemitów. Udokumentowano to z pomocą prymitywnie skompilowanego filmiku, w którym padła wypowiedź jednej z osób, faktycznie nie do przyjęcia. Lis zestawił ją z wyrwanymi z kontekstu fragmentami wypowiedzi samego Kobylańskiego i dodał do tego nasze, piątki parlamentarzystów PiS, pozytywne wypowiedzi o prezesie USOPAŁ. Wynikało z tego, że zebrania USOPAŁ to zjazdy „dzikich antysemitów”. Nie było słowa o tym, czym jest USOPAŁ, że w jego skład wchodzi m.in. najstarsza w Brazylii (114 lat istnienia) największa organizacja polonijna Juwentus, której członkami jest dwóch ministrów polskiego pochodzenia rządu centralnego Brazylii, jeden członek Sądu Najwyższego i wielu innych przedstawicieli obecnych elit tego państwa. Dodam, że Juwentus w ubiegłym roku z własnych środków wybudował w Kurytybie (1,5 mln mieszkańców) wielkie centrum kulturalno-sportowe Palace Wawel, utrzymuje kilka zespołów folklorystycznych, na szeroką skalę prowadzi naukę języka polskiego itd. Czyni to wszystko bez inspiracji z kraju i bez złotówki wsparcia. Jest w tym duża zasługa prezesa USOPAŁ. Jednak dla min. Radosława Sikorskiego Jan Kobylański jest „typem spod ciemnej gwiazdy”, nikomu też z polskich dyplomatów w tym regionie nie wolno kontaktować się z USOPAŁ. Co o tym wszystkim sądzić? W jakim kraju my żyjemy?